مهر 100 ساله که در قلب آذربایجان ماندگار می شود

هاشمی، ماهیت تمام طرح های مهر ماندگار وزات نیرو را در آذربایجان شرقی زیربنایی دانست و گفت که حوزه آب در اساس به عنوان بخش زیرساختی توسعه پایدار محسوب می شود و فعالیت این حوزه بر ثبات توسعه دیگر بخش ها نیز نقش مستقیم دارد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی دولت به نقل از پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو (پاون)، اغلب میانسال های تبریز بیاد دارند روزهایی را که اهالی برای تامین آب آشامیدنی خود به گاری چی ها وابسته بودند؛ افرادی که با منبع و بشکه بر روی گاری در شهر می چرخیدند و آب شرب می فروختند و شاید همین یک دلیل کافی باشد که تبریزی ها قدر آب، این نعمت خدادادی را خوب بدانند.
... و امروز اگر تبریز به عنوان یکی از زیباترین شهرهای ایران کمتر با مشکلی به نام آب آشامیدنی سالم روبرو است، به خاطر درایت و تدابیری است که اهالی غیور این دیار، به همت دولت های برآمده از دل ملت طی سه دهه گذشته به ویژه دولت های نهم و دهم، برای مدیریت منابع آب خود بکار بسته اند.
می گویند مهمترین چالش بشر در دهه های آینده، مساله آب و اختلافاتی است که بر سر آن ایجاد خواهد شد و متاسفانه کشورمان ایران نیز در کمربند کشورهای کم آب جهان قرار دارد.
با این حال استان های شمال غرب ، غرب و جنوب غرب کشورمان، به ویژه آذربایجان شرقی، به نسبت از منابع خوب آبی برخوردارند که حفظ و صیانت از آن نیازمند برداشتن گام های بزرگی است.
با چنین دیدگاهی در آذربایجان شرقی که تا پیش از انقلاب اسلامی در آن سدی ساخته نشده بود، محور توسعه منطقه بر مدیریت منابع آب به عنوان نقطه ثقل آبادانی تعیین می شود و حالا در این استان منابع آبی که زمانی ارزان به هدر می رفت، با احداث 143 سد کوچک و بزرگ مهار شده است.
اکنون برای تامین آب تبریز یک خط لوله حدود 180 کیلومتری وجود دارد که آب را از رودخانه پر آب زرینه رود به این شهر منتقل می کند و خط دوم آن هم با پیگیری دولت در حال کشیده شدن است.
سراغ "ارسلان هاشمی" مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان آذربایجان شرقی رفتیم تا به رمز موفقیت های استان در مهار منابع آب پی ببریم؛ موفقیت هایی که جلوه های خود را با اتمام طرح های مهر ماندگار در دولت دهم پررنگ تر و شفاف تر به نمایش خواهد گذاشت.
او از 20 طرح تعریف شده در وزارت نیرو برای این استان در قالب طرح های مهر ماندگار سخن گفت که تمام آنها در حوزه آب هستند؛ طرح هایی که قرار است تا پیش از پایان کار دولت دهم، به بهره برداری برسند.
دولت در استان آذربایجان شرقی از مجموعه ی طرح های نیمه تمام، ‌58 طرح را در مرحله نخست در قالب طرح های مهر ماندگار قرار داده که بیشترین طرح ها مربوط به حوزه مدیریت آب است.
از جمله طرح های ماندگار وزارت نیرو در این استان، آبرسانی به تبریز است که در زمره طرح های تحت نظارت سازمان بهداشت جهانی به عنوان یکی از پنج شهر منتخب در سطح جهان است.
این طرح آبرسانی دومین خط لوله با طول 189 کیلومتر است که با تکمیل آن، حدود 60 درصد آب شرب مرکز آذربایجان شرقی از زرینه رود تامین می شود.
البته تلاش هایی هم در جریان است که در اجرای این طرح ها از اعتبار منابع بانک جهانی استفاده شود.
طرح های آبرسانی به شهرهای مختلف آذربایجان شرقی، به ویژه برای میانه و مرند هم از دیگر طرح های ماندگاری است که مسئولان شبکه آب منطقه به سرعت در حال اجرای آن هستند و اصرار دارند تا پیش از خرداد سال آینده به آن رنگ واقعیت ببخشند.
هاشمی، ماهیت تمام طرح های مهر ماندگار وزات نیرو را در آذربایجان شرقی زیربنایی دانست و گفت که حوزه آب در اساس به عنوان بخش زیرساختی توسعه پایدار محسوب می شود و فعالیت این حوزه بر ثبات توسعه دیگر بخش ها نیز نقش مستقیم دارد.
وی از جمله طرح هایی که برای مهر ماندگار تعریف شده است را طرح های سد سازی برشمرد و از 10 سد در حال اجرا و 12 سد در دست مطالعه خبر داد.
به گفته وی، ایجاد شبکه های آبرسانی و زهکشی در گستره 53 هکتار برای سال 91 در این استان هدف گذاری شده است و البته این را متذکر شد که اتمام به موقع این طرح ها بستگی به تامین به موقع منابع مالی آن دارد.
البته نگرانی در مورد تامین اعتبار را "علی اکبر محرابیان" دستیار ویژه رییس جمهوری که مسئولیت پیگیری و تکمیل طرح مهر ماندگار را بر عهده دارد، پیش از این در چندین سفر استانی خود پاسخ داده و گفته که مشکلی برای تامین اعتبار این طرح های نیست.
ساماندهی رودخانه های مرزی و مسیل های داخلی و تهیه نقشه حریم بستر رودخانه ها، با هدف جمع آوری روان آب ها نیز از دیگر برنامه های مهم شرکت منطقه ای آب آذربایجان شرقی در قالب مهر ماندگار است که هاشمی مدیر عامل این شرکت به آنها اشاره می کند.
وی با این حال نکته مهم در برنامه های این شرکت را تمرکز بر روی طرح های مطالعاتی و پژوهشی خواند.
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی می گوید: این پروژه ها ظرف سه سال گذشته شتاب و جهش خوبی داشته و از نظر اعتبارات نیز مورد حمایت قرار گرفته است.
برای ساماندهی منابع آبی استان آذربایجان شرقی، طی سال های اخیر اعتبارات خوبی اختصاص یافت که مهندس هاشمی می گوید: اعتبارات محقق شده در دولت های نهم و دهم، بیش از 5/2 برابر اعتبارات اختصاص یافته طی سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است و به همین سبب در این سال ها شاهد بهره برداری از طرح های مهمی بوده ایم.
از جمله طرح های مهم، سدهای قلعه چای در شهرستان عجب شیر و خداآفرین، بر روی رودخانه مرزی ارس است که تنها نزدیک به 40 هزار هکتار از اراضی پایاب مستعد منطقه را تحت پوشش قرار داده است.
** بهره برداری از سدی که برآورد عمر مفیدش 100 سال است
عملیات اجرایی یک سد بتنی دوقوسی به نام شهریار در شهرستان میانه، در همین ماه های اخیر پایان یافته و تا هفته دولت به بهره برداری می رسد.
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی آثار ملی این طرح را در حوزه اقتصادی و اجتماعی مورد تاکید قرار داد و گفت: هشت استان از منافع ملی این طرح بهره مند می شوند.
ارسلان هاشمی از سد شهریار به عنوان یکی از سدهای بزرگ کشور یاد کرد و گفت که این سد، طرح های مدیریت جامع منابع آب وزارت نیرو را در حوزه آبریز قزل اوزن تکمیل می کند.
وی با اشاره به ظرفیت های گردشگری طرح سد شهریار از جمله ماهیگیری، استقرار سیاحتگاه و نزدیکی به خط راه آهن از فراهم بودن امکانات مطلوب برای گردشگری در این محل خبر داد.
سد بتنی دو قوسی شهریار به عنوان بزرگترین سد بتونی دوقوسی شمال غرب کشور در 39 کیلومتری شمال شرقی شهرستان میانه به منظور تامین نیاز آبی اراضی و شالیزارهای استان گیلان و جبران کاهش حجم مخزن سد سفیدرود توسط شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی اجرا شده است.
این طرح سد و نیروگاه به عنوان طرح برتر بتنی سال 1390 کشور در رشته سدسازی در نهمین همایش بتن در محل مرکز همایش های بین المللی دانشگاه شهید بهشتی در روز جهانی بتن انتخاب شد.
طول تاج این سد 207 متر و ارتفاع آن از پی 135 متر و حجم اولیه مخزن آن 700 میلیون متر مکعب است.
به گفته مدیر عامل شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی، این سد افزون بر کاربری تامین نیاز آبی کشاورزی و صنعتی استان گیلان، 12 هزار هکتار از اراضی شهرستان میانه و محیط زیست، کنترل سیلاب و ایجاد سیلاب های مصنوعی برای رسوب زدایی مخزن سد سفیدرود، برای تولید 168 گیگاوات ساعت انرژی پیک در سال طراحی و اجرا شده است.
شاید بتوان این سد را شاه بیت تمام تلاش های دولت دهم در بخش منابع آب، نه تنها در استان آذربایجان شرقی که در غرب کشور دانست.
تمامی مراحل تحقیقات، طراحی، تجهیزات و اجرای سد شهریار توسط متخصصان داخلی انجام شده و سدی است که به گفته مهندس هاشمی مدیر عامل شرکت منطقه ای آب آذربایجان شرقی، جزو سدهایی با طول عمر 100 سال در جهان محسوب می شود.
با این حساب، می توان گفت که سد شهریار به عنوان یکی از طرح های مهر ماندگار، مهری است که 100 سال در قلب آذربایجان ماندگار خواهد شد.
آن طور که گفته می شود سد شهریار دارای مزیت های مهم در حوزه های انرژی به تبع آن با بازخورد اقتصادی، کشاورزی و حتی گردشگری است.
هاشمی می گوید از مهمترین شاخص های سد شهریار،‌ کنترل، مهار و تجمیع سیلاب ها و روان آب های بالا دست سفید رود است که دارای نیروگاه برق آبی است و از یک چشم انداز طبیعی بسیار زیبایی برخوردار است و علاوه بر آذربایجان شرقی، استان های همجوار را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.
سد شهریار قابلیت لایروبی آسان دارد و از پروژه های بزرگ آبی کشور محسوب می شود.
** ساختن سد به تنهایی کافی است ؟
... اما برنامه مهم در آذربایجان شرقی چیست؟ آیا با توجه به کاهش نزولات آسمانی و گرم شدن عمومی زمین، ساختن سد به تنهایی کافی است؟‌
این سوالاتی بود که از عالی ترین مسئول آب استان آذربایجان شرقی پرسیدیم، آن هم در شرایطی که با توجه به گرم شدن زمین ، میزان تبخیر از ذخیره آب در پشت سدها نیز افزایش یافته است.
مهندس هاشمی ، کنترل روان آبها در سطح استان ، تغییر الگوی کشت و نیز بهسازی روش آبیاری را از جمله برنامه های مهم آبی استان توصیف کرد و گفت: با اعتبارات خوبی که اختصاص یافته، توسعه شبکه آبیاری تحت فشار ، بستن چاه های غیر مجاز و جلوگیری از برداشت بی رویه منابع زیر زمینی در دستور کار استان قرار دارد.
وی ساخت و ساماندهی شبکه های آبیاری زیردست سدها را یکی از اقدامات مهم تکمیلی برای مصرف بهینه منابع آبی موجود در سدها دانست و آن را وظیفه ای بیرون از محدوده وظایف وزارت نیرو خواند.
هاشمی ابراز امیدواری کرد با تزریق به موقع منابع مالی بهره برداری از شبکه های آبیاری زیر دست سدها از سوی جهاد کشاورزی سرعت بگیرد.
وی همچنین به این مساله اشاره کرد که با مجموعه اقدامات گفته شده در دست اجرا، زمینه جبران بخش قابل توجهی از کمبود آب دریاچه ارومیه فراهم خواهد شد.
این مسئول ارشد آب استان آذربایجان شرقی، همراهی و مشارکت مردم را از عوامل اصلی موفقیت طرح ها و برنامه ها در حوزه آب دانست و گفت که اصلی ترین عامل در پیشبرد برنامه ها ، مردم هستند و ما در چارچوب برنامه جامع مدیریت حوضه آبریز دریاچه ارومیه روی این همراهی و کمک مردم حساب می کنیم.
هاشمی معتقد است با توجه به این که در بخش کشاورزی و باغی، طرف اصلی ما مردم هستند، بنابراین با ورود مردم حل مشکل دریاچه ارومیه هم سهل تر خواهد شد.
در استان آذربایجان شرقی از مجموع 58 طرحی که در قالب مهر ماندگار تعریف شده است ،‌ وزارت راه و شهرسازی با 16 طرح بعد از وزارت نیرو بیشترین طرح تعریف شده را دارد.
وزارت صنعت و معدن با 9 طرح و وزارتخانه های نفت و ورزش وجوانان نیز هر یک با سه طرح در ماندگاری مهر دولت در یاد غیورمردان آذربایجان سهمی دارند.
معاونت علمی و فناوری، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز هر یک با دو طرح در مهرماندگار ردی از خود به جای خواهند گذاشت.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بهداشت و درمان، بنیاد شهید و امور ایثارگران و وزارت کشور نیز هر یک اراده کرده اند تا پایان کار دولت دهم یک طرح نیمه تمام خود را که جنبه زیرساختی دارد به اتمام برسانند.
و به این ترتیب مهر ماندگار به عنوان کلید واژه ای امیدبخش در ذهن ساکنان آذربایجان شرقی ثبت خواهد شد و فردایی بهتر با کمترین چالش زیست محیطی می تواند در افق روشن این دیار نقش ببندد.