Ù…Øمدصادق نائبی: دکتر صدیق تنها شخصیت صاØب نامی بود Ú©Ù‡ ساهر را به میانه هدیه داد Ùˆ بنده با تکیه بر مقام علمی Ùˆ سابقه دیرینه ایشان با بزرگان چنین ادعایی کرده Ùˆ در کتاب سابقم ساهر را جزو مشاهیر میانه آوردم ولی از همان روز اول مورد عناد Ùˆ غرض ورزی تبریزی ها Ùˆ خانواده ساهر! قرار گرÙتم Ùˆ بی تردید اگر Øمایت قاطعانه استاد صدیق از بنده نبود، پا پس Ù…ÛŒ کشیدم. راستی Ú†Ù‡ کسی نزدیکتر از پروÙسور دوزگون به Øبیب ساهر؟! بنده ساهر را در میان صدها مشاهیر میانه جزو ده مشاهیر نخست Ù…ÛŒ دانم Ùˆ این را لط٠این استاد Ù…ÛŒ دانم. همان شخصی Ú©Ù‡ Ú¯Ùته امش: "صدیق" آنکه نزاده مثل او دهر ـــ اگر من قطره باشیم او بود بØر.
نوشته زیر متن سخنرانی پروÙسور دکتر صدیق (دوزگون) درباره میرØبیب ساهر در دانشگاه شهید بهشتی در سال 1369 Ù…ÛŒ باشد. پروÙسور دوزگون با توجه به رابطه نزدیکشان با استاد ساهر Ùˆ استاد شهریار، به رابطه این دو قله شعر آذربایجان اشاره Ù…ÛŒ کنند Ú©Ù‡ در جاهایی نیز از انتقادهای ساهر از شهریار پرده برمی دارند. خداوند عمر ایشان را طولانی Ùˆ Ø±ÙˆØ Ø¢Ù† دو را شاد کناد!
میرØبیب ساهرین آتاسی میانانین «ØªØ±Ú©» کندیندن تبریزه کؤچوب، سرخاب Ù…Øلهسینده یورد سالمیشدی. اؤزو بو Øاقدا دئییر:
منیم آتام بدوی یمیش، کؤچری،
بیرگۆن گیریب دروازادان ایچه‌ری،
باغدان سووب آتلانارکن چبری،
Ù‚ÛزÛÙ„ سولار Ù…Øلّینده یورد سالمÛØ´ØŒ
دوهچی دن گؤزهل Ù€ گؤیچک Ù‚Ûز آلمÛØ´.
ساهر 1282 Ù€ نجی شمسی ایلینده دۆنیایا گؤز Ø¢Ú†Ù…ÛشدÛ. اÛنو، دؤرد Ù€ بئش یاشلارÛندا «Ø³Ø±Ø¯Ø§Ø¨Ø§ اۆستۆ»Ù†Ø¯Ù‡ مکتب خانایا گؤنده‌رمیشلر. یئدی یاشÛندا ایسه «Ø³ÛŒØ¯Øمزه » بقعه‌سی‌نین جنبیندهکی مدرسه‌یه گئتمیشدیر. همین ایل آتاسی اؤلمۆشدۆر. ایکی ایل سÛنرا Ø¢Ù†Ø§Ø³Û Ø§ÙˆÙ†Ùˆ «Øیدرتکیهسی » مکتبخاناسÛنا گؤندرمیش Ùˆ Ø§Û Ø¨ÙˆØ±Ø§Ø¯Ø§ شهریار ایله هم‌درس اÛلموشدور. همین مکتب‌خانادا « اØسنالمراسلات » Ùˆ «Ø§Ø¨ÙˆØ§Ø¨ الجنان » کیتابلارÛÙ†Û Ø§Ûخوموشلار. اÛÙ† ایکی یاشÛندا یئنی اصول ایله اداره اولان« مدارس معتمده »ÛŒÙ‡ آد یازدÛرمÛشدÛر Ùˆ یئنه‌ده شهریار ایله هم‌درس اÛلموشدور. همین مدرسه‌ده شرعیات Ùˆ عربیات ایله ÛŒØ§Ù†Ø§Ø´Û Ø¬ØºØ±Ø§Ùیا، علم الاشیاء ÙرانسÛزجا Ùˆ روس دیلی ده اÛخوماغا باشلامÛشلار، بو مدرسه‌ده اوچ ایل درس اÛخودوقدان سÛنرا «Ø´Ø¦Ø´Ú¯ÛŒÙ„ان » Ù…Øله سینده یئنی Ø¢Ú†Ûلان «Ø±Ø´Ø¯ÛŒÙ‡ » مدرسه‌سینه وارد اÛلموشلار. بو مدرسهنی «Ù…یرزا Øسن رشدیه» Ø¢Ú†Ù…ÛشدÛر. بو مدرسه‌لرین هامÛسÛندا درسلر تۆرکجه گئدیردی Ùˆ Ùارس دیلی متنلری اØتوا ائدهن «Ùرائد الادب » کتابی Ùˆ عربجه «Ù…دارج القرائه »Ø¯Ù‡ اوخونوردو.
ساهر همین مدرسه‌دن سÛنرا، «Ù…درسهی مبارکهی Ù…Øمدیه »ÛŒÙ‡ کئچیر Ùˆ Ø¢Ù„ØªÛ Ø§ÛŒÙ„ سÛنرا بو مدرسهنی بیتیریر Ùˆ اØتمال Ú©Ù‡ همین ایلده شهریاردان آیرÛÙ„Ûر. بیر باش تۆرکیه‌یه گئدیر، استانبول دانشکده‌سینده «Ø¬ØºØ±Ø§Ùیا» بؤلۆمۆنه آد یازدÛرÛر Ùˆ اورادان 1313 شمسی ایلینده علمی لیسانس درجه‌سی آلÛر. استانبولدا 7 ایل قالدÛقدان سÛنرا تبریزه گلیر Ùˆ 1326 نجی ایلده اردبیله، سÛنرا قزوین Ùˆ تهرانا سورگون ائدیلیر Ùˆ 1364 نجی Ø¢Ø¬Û Ø§Ø¤Ù„Û†Ù… ایلینه‌دک تهراندا قالÛر.
ساهر تۆرکیهده اؤیر‌ندیڲی یئنی شعر شیوه‌سینی ایرانا گتیریر. Ø§ÛŒØ±Ø§Ù†Ù„Û Ùارس شاعری نیما یوشیج اÛنون تأثیری آلتÛندا یئنی اسلوبدا شعر دئمڲه باشلایÛر. ساهرین خلاقیتی Ø§Û Ù‚Ø¯Ù‡Ø± نیما یارادÛجÛÙ„ÛغÛندا اثر باغÛشلÛر Ú©Ù‡ نیما تۆرکجه یئنی شعرینی Ùارسجا تقلید ائتمه جسارتینه مالیک اÛلور Ùˆ «Ø´Ø¹Ø± نو» دئییلن یئنی اسلوب یارادÛر. نیما دÙعهلر ساهرین اوستادلÛغÛندان سؤز ائده‌رکن، اÛندان جسارت آلماسÛنادا تأکید ائدیر. تأسÙله Ú©Ù‡ ایندیه‌دک ساهرین بو بؤیۆک نقشی اینجه‌لنمه‌میشدیر. ساهر اؤزۆده بونو، بیلیرمیش. Ø§Û Ø¨ÛŒØ± یئرده Ùارسجا شعر نو یازانلارا خیطاب دئییر:
نخست، من ز رخ این عجوز اÙسونکار،
شبانه پرده گرÙتم به خلق بنمودم.
نخست، من بشکستم طلسم عر٠قدیم،
به سوی شعر نوینت دریچه بگشودم.
* * *
به سایه‌ها بزدم سایه روشن رنگین،
Ú©Ù‡ سایه بر رخ شعر کهن Ùرو اÙکند.
اگرچه کهنه‌پرستان گریستند به من،
ولیک نسل جوان زد به شعر من لبخند.
Ùˆ بیر یئرده«Ùروغ Ùرخزاد » اخیطاب Ùˆ اونا نصیØت اولاراق دئییر:
بهل ای خواهر من نغمهی ناموزون را،
Ú©Ù‡ در آن غیر ÙضاØت هنر Ùˆ رنگی نیست.
کوش تا همره ما سوی سØر روی آریم،
آن سØرگه Ú©Ù‡ در آن اندÙÙ‡ Ùˆ دلتنگی نیست.
* * *
هیچ اندیشه نمودی که در این راه هنر،
در جهان غم آشÙته Ú†Ù‡ نقشی داری؟
هیچ اندیشه نمودی که تو هم زن هستی،
همچو زن‌ها ز غم Ùˆ اندÙÙ‡ بخشی داری؟
* * *
هیچ اندیشه نمودی که یکی شاعره‌ای،
که ز ابریق هوس خورده و سرمست شود.
در ره آرزوی تلخ و هوس‌های زرین،
همچو هرجایی آراسته و پست شود!
* * *
غیر رنگ خود و جز نقش هوس‌های گران،
در دل آینه‌ها نقش دگر نادیدی!
هیچ کمرنگی زن‌های سیه بخت وطن،
هیچ اطÙال گرسنه به سÙر نادیدی.
گؤرۆنۆر Ú©Ù‡ ساهر یالنÛز شهریارا ÛŒÛخ، نیما، Ùروغ Ùرخزاد Ùˆ باشقا شاعیرلره‌ده اوستادلÛÙ‚ ائتمیش Ùˆ اÛÙ†Ù„Ø§Ø±Û Ù†ØµÛŒØت ائتمه‌دن چکینمه‌میشدیر. بعضی دار دوشونجهلی تدقیقاچÛلار، ساهرین شهریارا نصیØتلرین Ùˆ بعضا اعتراضلارÛÙ†Û Ú¯ÙˆØ¨ÙˆØ¯Ø¬Ø§Ø³Ûنا Ø·Ø±Ø Ø§Ø¦Ø¯Ù‡Ø±Ú©ØŒ گویا اÛنون شهریار ایله دوشمن اÛلدوغونو اورتایا آتÛرلار، Øالبوکه ساهر شهریارÛÙ† یارادÛجÛÙ„ÛغÛÙ†Û Ø³Ø¦ÙˆÙ†ØŒ اÛنون یوکسلمه‌سینی آرزولایان بیر بؤیۆک قارداش کیمی اÛنونلا دانÛØ´Ûر ولاکین Ùروغ Ùرخزادا خیطاب دئییر:
من از آن شاعره اندرز پذیرم به جهان،
به گنه دامنش آلوده نگردیده هنوز.
راه آن شاعره بسپارم، ناگÙته به خلق،
با همه درد بساز و به همه آتش سوز.
* * *
Ù…Ø¯Ø Ø¢Ù† شاعره گویم Ú©Ù‡ نکرده‌ست خطا،
در ره ØÙ‚ Ùˆ عدالت بگذشته‌ست ز جان.
روز ناگÙته به شب، تیره Ù†Ú¯Ùتهست به روز،
به همه دوزخ سوزنده Ù†Ú¯Ùتهست، جنان.
* * *
Ù…Ø¯Ø Ø¢Ù† شاعره گویم Ú©Ù‡ Ù†Ú¯Ùتهست به عمر،
دادگر بر کس خونخوار و به نادان دانا.
بهر یک جامهی Ùاخر، ز Ù¾ÛŒ گوهر Ùˆ زر،
پیش دزدان نشده تا Ú©Ù‡ کند Ù…Ø¯Ø Ùˆ ثنا.
* * *
من بر آن شاعره اهدا کنم اشعار نوین،
که زدرد دگران باخبر و آگاه است. . .
سÛنا قده‌ر. . .
بئله عصبیّتلی Ùˆ Øسّاس شاعر، شهریار ایله اۆز Ù€ اۆزه گلنده، البته بیر دوست Ùˆ بیر معنوی یۆکسکلیک، صاØیبی قارداش کیمی اÛنا Ú†ÛØ® یومشاق اعتراضلار ائدیر، اÛنو سئویر، نصیØت ائدیر Ùˆ دئییر:«Ø¨Ø§Ø® شهریار، صهیونیسم باش قالدÛرمادادÛر!»:
شام چؤلۆندن بیرگۆن گۆنش Ú†Ûخاندا،
گؤی Ùلسطین سرمست یاتان زاماندا.
سیچانلار تک یاواش سس‌سیزجه خبر،
آج جهودلر دروازادان گیردیلر.
یورد اودلاندÛØŒ ویران اولوب تالاندÛØŒ
یئرلرینده قارا تورپاق قالاندÛ.
Ø¢ÛŒØ§Ù‚Ù„Ø§Ù†Ø¯Û Ø¨ÙˆØ³ØªØ§Ù†Ù„Ûقلار، باخچالار،
مزرعه‌لر اولدو بوتون تارومار.
بئله‌لیکله Ø´Ù‡Ø±ÛŒØ§Ø±Û Ø§ÙˆÛŒØ§Ù„ØªÙ…Ø§Ù‚ ایسته‌ییر. Ø§Û Ø¨Ùˆ قصد اۆچۆن «Ù…نظوم مکتوب» شعرینی قوشموشدور. بو، بیر منظومه دیر. منظومه دؤرد Øصّهدن عیبارتدیر. هر Øصّه ایلین بیر Ùصلینه اختصاص تاپمÛشدÛر Ùˆ عمومتیله «Øیدربابایا سلام » منظومه‌سینه جواب اولاراق یازÛلمÛشدÛر، بورادا ØŒ ساهر شهریارا خیطاب دئییرکی «Ù…نصور خانی وص٠ائتمک عوضینده، خلقین آجÛÙ†Ø§Ø¬Ø§Ù‚Ù„Û ØالÛنا یانماق لازمدÛر.»
بئله یومشاق انتباهلار، اÛنون «Ø®Ø§Ø·Ø±Ø§Øª» Ø¹Ù†ÙˆØ§Ù†Ù„Û Ù…Ù†Ø¸ÙˆÙ…Ù‡Ø³ÛŒÙ†Ø¯Ù‡Ø¯Ù‡ گلیر. همین منظومه‌ده شهریارا خیطاب یازÛلمÛشدÛر Ùˆ «Ú©Ø¤Ø´Ù† » مجموعه‌سینه داخیل ائدیلمیشدیر.«Ú©Ø¤Ø´Ù†» کتیابÛندا، ساهر، شهریارا عائد بیر Ú†ÛØ® شعر داخیل ائدیبدیر Øتّی بیر یئرده اوشاقلÛÙ‚ خاطیره‌لریندن‌ده دانÛØ´Ûر . «Ù†Ø§Ø¸Ù… آقا »Ù†ÛŒÙ† اÛنون آیاقلارÛنا Ùˆ درماسÛندان سؤز ائدیر Ùˆ دÛستون Ù…Øمد Øسین شهریارا دئییر:
شیشی یاتسا بیر آز آیاقلارÛÙ…Ûن،
سØر گلمه‌سمده، گلرم آخشام.
کیتابÛÙ† سونوندا شاه زامانÛندا تهراندا غریب یاشاماسÛندان گیلئیله‌نیر Ùˆ Ø´Ù‡Ø±ÛŒØ§Ø±Û ØªØ¨Ø±ÛŒØ²Ù‡ دؤنۆب گئتمه‌سینه گؤره سیتایش ائدیر Ùˆ دئییر:
بو یئرین چیرکیندیر Ø¨Ø§Ù‡Ø§Ø±Û ÛŒØ§ÛŒÛŒØŒ
گۆنشی اودلودور تÛزلو دور آیی.
بورادا چارپÛشار Ùقر ایله ثروت،
بورادا درویش‌لیک درین بیر Øکمت!
سس سالار بورادا گئجه‌لر بایقوش،
بورادا ابلیس‌لر یورد ـ یووا قورموش.
Ø¨ÙˆØ±Ø§Ø³Û Ø¨Ø§Ø²Ø§Ø±Ø¯Ûر، شر٠ساتارلار!
قولدورلار Øشمته، جاها چاتارلار.
Ø¨Ø§Ø®Ú†Ø§Ø³Û Ú¯Û†Ù„Ù„Ù†Ù…Ø² بوردا غئیرتین،
گؤنده‌رمیش بورایا ØªØ§Ù†Ø±Û Ù„Ø¹Ù†ØªÛŒÙ†.
همین منظومه ده، ساهرین Ø´Ù‡Ø±ÛŒØ§Ø±Û Ù†Ø¦Ø¬Ù‡ سئودیڲی «ÛŒØ§ØºÙ…اساندا شیمشک چاخÛب گورولدا»Ø¹Ù†ÙˆØ§Ù† اØØ³Ø§Ø³Ù„Û Ø¨ÛŒØ± پارچاسÛندا دویولماقدادÛر. بو Ù¾Ø§Ø±Ú†Ø§Ù†Û Ø§Ûخویورام:
آخما ایرماق، من ده سنه ÛŒÛلداشام،
گؤتۆر منی ائله بیل که بیر داشام.
سن داغلارÛÙ† آغÛر یوکون چکرسن،
بولاقلارÛÙ† سرین سویون ایچرسن.
داش دڲیلم، یاپراق قده‌ر یۆنگۆلم،
ÛŒÛلون اۆسته دۆشن تÛزلو بیرگۆلم.
بیر دامجÛیام بولودلاردان یئنمیشم،
بیر کؤلگه‌یم کنارÛنا سینمیشم.
آخما ایرماق، دایان سنا سؤیله‌ییم،
بودور منیم التماسÛÙ… دیله‌ڲیم:
Ù€ باغلÛیام من سنین دÛغما ائلینه،
وئرمه منی آمان دۆشمن الینه.
قانادÛنا آلÛب، گزدیر هریانÛØŒ
گؤتۆر منی، قانادلارÛÙ† قوربانÛ.
آلاچÛغÛÙ… یاندÛØŒ گؤردۆن توستوسون،
یاخلاشمادÛن، بÛغدو منی قارا گون.
هئچ اÛلمازسا مایاق کیمی پارÛلدا،
یاغماساندا، شیمشک چاخÛب گورولدا. | 
